Sinds de introductie van ChatGPT in november 2022 gaat er geen dag voorbij zonder dat kunstmatige intelligentie (AI) op een of andere manier in het nieuws komt. Volgens de een is het de sleutel tot een fantastische toekomst, volgens de ander vormt het een existentiële bedreiging voor de mensheid. Waar iedereen het wél over eens lijkt te zijn, is dat de introductie van AI grote gevolgen zal hebben.
Ook aan de vertaalwereld is AI niet ongemerkt voorbijgegaan. Al sinds de introductie van Google Neural Machine Translation (NMT) in 2016 bestaat de mogelijkheid om teksten met behulp van kunstmatige intelligentie te vertalen. En waar de eerste machinevertalingen, voorafgaand aan de introductie van NMT, nog ronduit slecht waren, zijn moderne vertaalmachines in staat om op het eerste gezicht heel aardige teksten te produceren.
Vertaalbureaus staan nu voor de uitdaging om deze nieuwe technologie zo in te zetten dat zowel de klant als zijzelf er optimaal profijt van hebben.
Met één druk op de knop: illusie versus realiteit
Al sinds de introductie van de eerste machinevertalingen bestaat het idee dat we in de toekomst met één druk op de knop iedere tekst in een willekeurige andere taal kunnen vertalen. De werkelijkheid is weerbarstiger gebleken. Hoewel machinevertalingen dankzij de introductie en ontwikkeling van AI steeds beter worden, is ook gebleken dat vertaalmachines naast sterke kanten ook specifieke fundamentele zwaktes hebben. Wat zijn de sterke kanten van vertaalmachines? En wat de zwakke? En als die laatste fundamenteel van aard zijn, hoe kan AI dan alsnog succesvol worden toegepast in de vertaalwereld?
“AI-vertalingen hebben unieke sterke en zwakke punten”
Hoe komt een machinevertaling/AI-vertaling tot stand?
Een machinevertaling/AI-vertaling is in beginsel een vertaling die, zonder directe tussenkomst van de mens, met behulp van kunstmatige intelligentie wordt gemaakt. Er zijn verschillende manieren waarop AI kan worden toegepast voor vertalingen: zowel moderne gespecialiseerde vertaalmachines (zoals Google Translate) als large language models (zoals GPT van OpenAI) zijn erop gebaseerd. Hoewel beide methodes specifieke zwakke en sterke punten hebben, is er ook veel overlap. In beide systemen komt de vertaling tot stand doordat in een “neuraal netwerk” een voorspellend model wordt toegepast om, op basis van de input van de gebruiker en een gigantische database, het statistisch “meest waarschijnlijke” antwoord te geven. Dit “antwoord” is de door Google Translate of GPT gegenereerde vertaling. Dit is natuurlijk een heel ander proces dan wanneer een professionele menselijke vertaler een tekst vertaalt. Waar de vertaling in het eerste geval gebaseerd is op statistische waarschijnlijkheid, is de vertaling in het tweede geval een poging om de betekenis van de tekst in de ene taal zo goed mogelijk over te brengen in de andere taal. Dit fundamentele verschil in benadering betekent ook dat machinevertalingen unieke sterke en zwakke punten hebben.
Sterke punten van AI
- De vertalingen van meer algemene teksten lezen vrij soepel.
- Met behulp van AI kan in korte tijd een grote hoeveelheid tekst worden vertaald.
- Wanneer vertalingen enkel met AI worden gedaan, is dit mogelijk voordeliger dan andere opties.
Zwakke punten van AI
- De AI weet niet wat de “betekenis” van een tekst is en kan hierdoor (grote) interpretatiefouten maken die een professionele menselijke vertaler nooit zou maken. Doordat de fouten in een ogenschijnlijk goed geschreven tekst staan, vallen ze ook minder snel op.
- De kwaliteit van vertalingen die met behulp van AI tot stand komen, wordt in grote mate bepaald door de hoeveelheid tekst waarvan de AI heeft kunnen “leren”. Talen waarin veel tekst online beschikbaar is, zoals Engels en Spaans, gaan de AI daarom beter af dan talen waarin minder online is gepubliceerd.
- Large language models (zoals GPT) zijn niet in de eerste plaats ontwikkeld om teksten te vertalen en kunnen “hallucineren”. Hierbij genereert het model fictieve uitkomsten en presenteert deze als feiten. Zo kan het model bij het vertalen aanvullende tekst invoegen (dingen “verzinnen”) of bijvoorbeeld een deel van een zin in de vertaling weglaten.
- Wanneer gebruik wordt gemaakt van de gratis versie van een vertaalmachine of large language model kan alle input worden gebruikt voor het optimaliseren van het taalmodel. Deze gegevens zijn dan niet langer vertrouwelijk.
- Met de gratis versies van AI is consistentiebewaking meestal niet mogelijk. Dit betekent dat begrippen binnen dezelfde tekst op meerdere manieren kunnen worden vertaald.
“Voor een goede vertaling kun je niet blind op AI vertrouwen”
Een balans tussen mens en machine
Het bovenstaande lijstje voor- en nadelen laat zien dat we voor een goede vertaling niet blind op AI kunnen vertrouwen. In sommige gevallen kan AI echter wel heel goed worden ingezet ter ondersteuning van de vertaler. Je combineert dan het beste van twee werelden: de efficiëntie en snelheid van AI en het inzicht en taalgevoel van de professionele menselijke vertaler. Bij deze manier van werken wordt de brontekst eerst vertaald met behulp van AI en wordt de ruwe machinevertaling vervolgens gecontroleerd en nabewerkt door een ervaren vertaler (een native speaker van de doeltaal). Deze nabewerking wordt post-editing genoemd.
Maar hoe zit het met de andere nadelen, zoals de gebrekkige consistentie en de zorgen omtrent vertrouwelijkheid? Als vertaalbureau beschikken wij over de middelen en expertise om deze potentiële problemen te ondervangen. Zo maken we gebruik van professionele, betaalde AI-licenties, waardoor de input te allen tijde vertrouwelijk blijft en de teksten niet worden gebruikt voor het trainen van de AI. Daarnaast beschikken we over plug-ins waarmee we de AI instructies kunnen geven over het gebruik van specifieke termen. Hierdoor kunnen we ook bij machinevertalingen de consistentie bewaken.
“Op zoek naar de perfecte balans tussen mens en machine”
Benieuwd naar de mogelijkheden?
Elycio Tekst en Vertaling zoekt de perfecte balans tussen mens en machine om hoogwaardige vertalingen te leveren. Heeft u een vertaalproject en bent u benieuwd naar de mogelijkheden van een machinevertaling met post-editing? Wij geven u graag advies op maat. Of een tekst zich leent voor machinevertaling in combinatie met post-editing is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de talencombinatie en het onderwerp. Twijfelt u of uw tekst geschikt is voor vertaling met behulp van AI? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Heeft u een groter project of wilt u uw gehele vertaalproces onder de loep nemen? Dan zijn wij u graag van dienst met gepersonaliseerd advies over hoe u dit proces het beste kunt inrichten.
Elycio Tekst & Vertaling – (078) 644 97 60 – vertaalbureau@elycio.nl – www.elyciovertaalbureau.nl